W przepisach Kodeksu Pracy zostały uregulowane dopuszczalne systemy czasu pracy, w jakich mogą być zatrudniani pracownicy. Wyróżniamy następujące systemy czasu pracy:
- system podstawowy
- system równoważny
- system przerywany
- system zadaniowy
- system skróconego tygodnia pracy
- system pracy weekendowej
- system pracy w ruchu ciągłym.
System podstawowy
Jest to najczęściej spotykany system czasu pracy. Pracownicy zatrudnienia w tym systemie wykonują pracę zgodnie z ustalonym rozkładem po 8 godzin dziennie. Praca ponad 8 godzin jest dla nich pracą nadliczbową, która musi zostać odpowiednio zrekompensowana. (Dotyczy pracowników biurowych i tym podobnych)
System równoważny z przedłużeniem normy dobowej do 12 godzin
W systemie tym pracownik może pracować do 12 godzin na dobę. Dłuższa praca w poszczególne dni jest rekompensowana krótszą pracą w innych dniach lub dniami wolnymi.
Ogólny wymiar czasu pracy pracownika zatrudnionego w takim systemie nie może jednak być wyższy od ogólnie obowiązującego dla wszystkich pracowników wymiaru czasu pracy obliczanego zgodnie z regułami zawartymi w art. 130 Kodeksu pracy. Warunkiem uzasadniającym zastosowanie takiego systemu czasu pracy jest rodzaj pracy lub jej organizacja, które wymagają dłuższej pracy w określone dni i pozwalają na pracę krótszą w innych dniach. (Najczęściej stosowany system pracy kierowców)
System równoważny z przedłużeniem normy dobowej do 16 lub 24 godzin
Wprowadzenie takich systemów czasu pracy jest uzależnione od rodzaju prac, jakie mogą być w nich wykonywane. W związku z tym istnieje możliwość przedłużenia dobowego wymiaru czasu pracy do:
- 16 godzin przy pracach polegających na dozorze urządzeń lub związanych z częściowym pozostawaniem w pogotowiu do pracy albo
- 24 godzin w przypadku prac polegających na pilnowaniu mienia i ochronie osób, a także pracowników zakładowych straży pożarnych i zakładowych służb ratowniczych.
System przerywanego czasu pracy
System ten umożliwia wprowadzenie przerwy w pracy, która jednak nie może być dłuższa niż 5 godzin. Przerwa ta nie jest wliczana do czasu pracy, jednak za czas tej przerwy pracownikowi przysługuje wynagrodzenie w wysokości połowy wynagrodzenia należnego za czas przestoju, tj. wynikającego z jego osobistego zaszeregowania. Ważne jest jednak to, że taki system może być wprowadzony jedynie w układzie zbiorowym pracy bądź u pracodawców będących osobami fizycznymi, które prowadzą działalność w zakresie rolnictwa i hodowli.
System zadaniowego czasu pracy
W systemie tym podstawowe znaczenie odgrywają zadania, jakiem ma pracownik wykonać, a nie ściśle określone godziny pracy. Pracownik ma zatem pewną swobodę w zakresie intensywności wykonania powierzonego mu zadania.
Wymiar zadań, jakie pracownik ma zrealizować, musi być tak dobrany, aby pracownik mógł je wykonać w obowiązujących normach czasu pracy (8 godz na dobę i przeciętnie 40 godz tygodniowo w przeciętnie 5 dniowym tygodniu pracy).
Aby można było zastosować taki system pracy, musi być to uzasadnione przynajmniej jednym z 3 warunków, tj. rodzajem pracy, jej organizacją albo miejscem świadczenia pracy.
System pracy weekendowej
System ten polega na wykonywaniu pracy jedynie w piątki, soboty, niedziele i święta. W systemie tym czas pracy może zostać przedłużony max do 12 godz na dobę. Okres rozliczeniowy nie może natomiast przekraczać 1 miesiąca.
System pracy weekendowej może zostać wprowadzony jedynie na pisemny wniosek samego pracownika. Ustala się go wówczas w umowie o pracę.
System skróconego tygodnia pracy
W systemie tym dopuszczalne jest wykonywanie pracy przez pracownika przez mniej niż 5 dni w ciągu tygodnia. Powoduje to możliwość wydłużenia czasu pracy w dni pracy max do 12 godzi na dobę. Praca w tym systemie może odbywać się w okresie rozliczeniowym nie przekraczającym 1 miesiąca.